Grenzen aangeven: waarom ik het leerde op de harde manier

"Je moet je grenzen aangeven." Hoe vaak heb ik die zin wel niet gehoord, maar ook zelf zó vaak tegen anderen gezegd? Het klinkt zo logisch, zo simpel. Maar in de praktijk – en vooral in de zorg – blijkt het allesbehalve gemakkelijk.

Ik werkte jarenlang met hart en ziel in de zorg. Zorg verlenen zit in mijn natuur, het is wat ik het liefste doe. Maar ergens onderweg verloor ik iets belangrijks: mezelf. Ik gaf, gaf en gaf, totdat er niets meer over was. En toen ik eindelijk "nee" zei, was het ineens een probleem. 

De onzichtbare grens

In de zorg wordt er van je verwacht dat je altijd klaarstaat. Niet alleen voor de patiënten, maar ook voor je collega’s, de organisatie, de roosters die gaten vertonen, de spoedgevallen die zich opstapelen. Alles en iedereen komt op de eerste plaats – behalve jijzelf. "Dat hoort erbij," zeggen ze. "Daar kies je toch voor?" Maar waar ligt de grens? Wanneer wordt betrokkenheid uitbuiting?

Ik merkte de signalen allang. Het begon met een paniekaanval, daarna vermoeidheid, kort lontje, prikkelbaarheid, slapeloze nachten. Maar ik negeerde het, want stoppen was geen optie. Tot mijn lichaam de stekker eruit trok. Burn-out. Klaar. Op. En ineens was ik niet meer "waardevol" voor de organisatie. Ineens functioneerde ik niet meer "zoals het hoort". 

De prijs van 'nee' zeggen

Grenzen stellen wordt in de zorg niet altijd gewaardeerd. Je moet flexibel zijn, een teamspeler, een doorzetter. Maar als jij de enige bent die doorzet terwijl anderen hun grenzen wél bewaken, dan ben jij degene die breekt.

Ik heb ervaren hoe je wordt weggezet als "moeilijk" als je niet meer overal "ja" op zegt. Hoe begrip voor jouw situatie ineens verdwijnt als je aangeeft dat je niet meer over je eigen grenzen heen kunt en wílt gaan. Ineens pas je niet meer in het plaatje en ...

De ironie? Door deze werkwijze verliest de zorg niet alleen mij, maar ook zoveel andere betrokken, gepassioneerde professionals. Mensen die ooit met liefde en bevlogenheid begonnen, maar die opbranden omdat hun grenzen systematisch worden genegeerd.

Wat ik heb geleerd

• Nee is een volzin. Je hoeft geen uitleg of excuses te geven.

• Je grens aangeven is niet egoïstisch. Het is noodzakelijk om overeind te blijven.

• Als een organisatie jouw welzijn niet respecteert, is het tijd om te gaan. Hoe pijnlijk dat ook is.

• Zorg voor een ander begint bij zorg voor jezelf. Klinkt cliché, maar het is waar.

Ik weet nu: mijn leven is niet bedoeld om constant over mijn eigen grenzen heen te stappen voor een systeem dat mij vervangbaar acht. Mijn gezondheid, mijn welzijn, mijn leven – die zijn óók belangrijk. Misschien heeft het zorgsysteem mij verloren, maar ik heb mezelf teruggevonden. En dat is onbetaalbaar.